Kişisel, ailevi veya mesleki hedefleri bozan, sürekli ve yineleyen uygunsuz kumar oynama davranışı olarak adlandırılmaktadır. Kumar kişiye zarar verici negatif sonuçlar ortaya çıkarır. Kişi bu zararlar sonucunda kumar oynama davranışını durdurmak istemesine rağmen şiddetli bir şekilde kumar oynama arzusu duyar.

Kumar günümüzde hoşça vakit geçirme, eğlence ve dinlenme aracı olarak kabul edilmekte ve popülaritesi gün geçtikçe artmaktadır. Kumar, isteyerek riske girme temelinde, kazanan ve kaybeden tarafların olduğu yalnızca şansa ve beceriye dayalı oyunlardır. Kumar çalışmadan, kısa yoldan zengin olmak için bir çıkar yoludur. Daha önce ki yıllarda özel sektörlerdeki casinolarda kumar oynamak yasak değildi. Günümüzde devlet yasal olarak izin vermese de bazı işletmelerde, kahvelerde, derneklere bağlı lokal ve kulüplerde yasadışı şekilde kumar oynatılmaktadır.

Devlet tarafından yasak olan kumar türleri olduğu gibi yasal olarak oynatılan bazı kumar türleri de vardır. Her köşe başında bulunan büfelerde oynatılan şans oyunları günümüzün kumar oynama merkezleri haline gelmektedir. Milli piyango, kazı kazan, spor-toto, şans topu, sayısal loto, iddaa, bilyoner ve at yarışları gibi oyunlar bu yerlerde kolayca oynanabilen oyunlardır. Şansa dayanan bu oyunlar sadece bir eğlence aracı olarak görülse de ilerleyen zamanlarda alkol ve uyuşturucu maddeler gibi bağımlılık yapmaktadır.

Son günlerde çeşitli şekillerde kumar oynama alışkanlığının gittikçe yaygınlaştığını görmekteyiz. Büfeler haricinde kumar; bilgisayar ve internet ile daha kolay ulaşılabilir bir hale gelmiştir. Teknolojinin ilerlemesi ve internetin ilgi görmesi hayatı bir yandan kolaylaştırırken diğer yandan risk getirmektedir. Gençlerin yetişkinlere göre internet kullanımı daha sıktır. İnternette geçirdikleri zaman içerisinde mutlaka bir bahis sitesine denk gelmektedirler. Teknoloji çağı olarak adlandırdığımız bu dönemde en çok gençler risk altına girmektedir. İnternet yaygınlaştıkça bilgisayarda şans oyunları oynama sıklığı gün geçtikçe artmaktadır ve ülkemizde sanal kumar bağımlılığı artmaya başlamıştır.

Kumar Oynamanın Nedenleri

Kumar bağımlılığının nedenleri arasında biyolojik faktörler düşünülmüşse de, sosyal faktörler kumar bağımlılığında daha etkindir. Anne-babanın veya bir yakının ölümü, boşanma, fiziksel hastalık veya yaşamın tehdit altında olması, iş veya kariyerle ilgili düş kırıklığı, yüksek başarı, insanlarla ilişkilerde zorluklar, alkol ve madde kullanımı patolojik kumarın gelişiminde süreci hızlandıran ve bağımlılığın oluşmasına neden olan etkenlerdir. Kumar bağımlılarında aile disiplininde tutarsızlık, parasal ve maddi simgelere aşırı değer verilmesi, buna karşı para biriktirmek, plan yapmak gibi ekonomik davranışlara yeterince önem verilmemesi, çocuklukta şans ve kazanmak gibi eğilimlerin tepki görmeyip desteklenmesi, diğer aile bireylerinde kumar oynamanın sık görülmesi gibi faktörlerde kumara başlama nedenleri arasında sık görülmektedir. Bunların dışında toplum içerisinde piyango, loto, spor-toto gibi bahislerin yaygınlaşması, çocuklarının kolayca ulaşabildiği ve tükettiği gazoz ya da kola kapağından, cipslerden, dondurmalardan ve bunun gibi gıdalardan çeşitli hediyeler çıkması kumarın yaygınlaşması için zemin hazırlayan faktörlerdir. Kumarın Kişiye Verdiği Zararlar Kumar oynama alışkanlığı, kişi ve aileye getireceği büyük maddi ve manevi zararlar kadar, patolojik bir hal alabilmesi sebebiyle de endişe vericidir. Şans oyunları bağımlısı haline gelen kişilerde hem psikolojik hem de sosyal boyutlarda kötü sonuçlar ortaya çıkma olasılığı yüksektir. Kişi kumar oynama üzerine aşırı kafa yorar. Geçmişteki kumar oynama yaşantılarını yeniden yaşamak ister. Bir sonraki oyunu tasarlamak ya da kumar oynamak üzere para sağlamanın yollarını düşünür. İstediği heyecanı ya da kazancı duymak için giderek artan miktarlarda para oynama gereksinimi duyarlar. Kumar bağımlıları kaybettiklerini bir seferde geri almayı umarlar. Bu gerçekleşmeyince davranışlarını ve kayıplarını yalanlarla örtmeye çalışırlar. Kumar oynamak için gereken parayı sağlamak üzere, sahtekarlık, dolandırıcılık, hırsızlık, zimmetine para geçirme gibi yasa dışı eylemlerde bulunur. Kumar oynama yüzünden önemli bir ilişkisini, eğitiminde ya da mesleğinde başarı kazanması ile ilgili bir fırsatı tehlikeye atar ya da kaybeder. Kumar tutkusu yüzünden ailesine ve çevresine karşı sorumluluklarını yerine getiremez. Kendisini kontrol edemeyecek düzeyde şans oyunları oynayan kişilerin bu bağımlılığı eşinde ve çocuklarında psikolojik sorunlara, ebeveynlik görevinin ihmaline, ayrılma ya da boşanmalara, ailelerinin yıkılmasına, ekonomik anlamda iflasa ve ortaya çıkan problemlerden dolayı girdikleri bunalım sonucu intihara neden olmaktadır. Kumar oynayan kişilerin ailedeki güven ortamı kaybolur. Kumar ailede maddi kayba yol açar ve bu kayıplar yüzünden psikolojik, ailevî ve toplumsal sorunlar ortaya çıkar. Kumarın finansmanı için girişilen ilişkiler aile düzenine ve bireylerine yansır. Maddi kayıp ile birlikte kişi; kendisine, ailesine ve topluma karşı zararlı hale gelir. Bağımlı kişiler kumar sayesinde kolay yolla zengin olacağını düşünür. Çalışma, alın teri, hak ve hukuk gibi toplumun temeli olan anlayışlar yok olur. Menfaat ve kazanma hırsı bütün toplumsal ilişkilere yansır. Toplumdaki huzur ve güven zedelenir. Kazanma hırsıyla bencil ve menfaatçi bir hale gelen birey kendine ve çevresine zarar vermekten kaçınmaz. Kumarın oynayana verdiği zararlardan belki de en önemlisi kişinin suça eğilimini artırmasıdır. Patolojik kumar oynayanlarda depresyon, intihar riski, obsesif kompulsif bozukluk, cinsel işlev bozuklukları, paranoya gibi rahatsızlıklar sık rastlanır. Alkol ve madde gibi bağımlılık yapıcı öğelere ulaşma ihtimali artar ve diğer bağımlılıklar gelişebilir. Kumar Bağımlılığının Tedavisi Kumar oynayanların birçok kez başarısızlıkla sonuçlanan, kumar oynamayı kontrol altına alma, azaltma ya da bırakma çabası olmuştur. Kumar oynamayı azaltma ya da bırakma girişimlerinde bulunurken bu kişiler huzursuzdur. Yaşadıkları çaresizlik, suçluluk ya da huzursuzluğun vermiş olduğu etkilerden kaçmak ve bu duygu durumundan kurtulmak için tekrar kumar oynayabilir. Kumar bağımlılığı tek başına yenilemeyecek bir hastalıktır. Bağımlı kişi bu durumun farkında olmalı ve kumar oynamayı mutlaka bırakması, tekrar oynamaması için mutlaka yardım almalıdır. Patolojik kumarın tedavisinde en güncel yaklaşım bilişsel davranışçı yaklaşımdır. Bu tedavi yönteminde kişinin algılama ve yanlış inançlarına karşı farkındalık geliştirmesi amaçlanır. Tedavi programı kişiye göre düzenlenmekle birlikte kişinin sorunlarıyla yüzleştirilmesi, sorunlarla başa çıkma ve “hayır” diyebilme becerilerinin geliştirilmesi, bağımlılık kavramının öğretilmesi temel hususlardır. Ayrıca patolojik kumar bağımlılığına eşlik eden depresyon, alkol veya madde kullanımı gibi hastalıklar var ise bunlarda tespit edilerek tedavi edilmelidir. Başarılı bir tedavi programının oluşturulmasında kişinin eski davranış şeklinin ve yaşam tarzının değiştirmesi hastalığın tekrarını önlenmesi açısından önemlidir. Kumar oynama düşünceleriyle başa çıkabilmek için bağımlı kişinin kumar oynanan yerlerden uzak durması gerekmektedir. İnternette kumar oynatılan sitelerden uzak durmalıdır. Kumar oynama düşüncesini oluşturan şeylerden uzaklaşmalıdır. Kumarla ilgisi olan kişilerden uzak durmalıdır. Dikkati başka aktivitelere çevirmek (evde iş yapmak, spora gitmek gibi) faydalı olacaktır. Patolojik kumar bağımlılığının ortaya çıkması durumunda ailenin yapabileceği pek çok şey vardır. Hastayla, sakin bir şekilde konuşmaya, dinlemeye çalışmak, sorununu kendisinin ifade etmesi sağlanmalıdır. Kişiyi psikolojik yardım alması konusunda ikna etmeye çalışmak önemlidir. Tedavi sırasında yalnız bırakmamak, destek olmak, birlikte zaman geçirmek, kumar oynamaya iten stres kaynaklarını, çevresel sorunları azaltmaya çalışıp hayatını düzene koymasına yardımcı olmak tedavi süreci hızlandırmaktadır.

Psikolog Gökçe Nuhpaşaoğlu